Quy định về Tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ theo quy định của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân sửa đổi năm 2025

Vừa qua, Quốc hội đã thông qua Luật Tổ chức Tòa án nhân dân sửa đổi (Luật số 81/2025/QH15 ngày 24/6/2025) (sau đây gọi là “Luật Tổ chức TAND sửa đổi 2025”), theo đó, các quy định về “Tòa án chuyên biệt về sở hữu trí tuệ” theo quy định của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2024 (Luật số  34/2024/QH15) đã được sửa đổi, bổ sung (sau đây gọi là “Luật Tổ chức TAND 2024”).  

Nếu theo quy định của Điều 4.1.đ Luật Tổ chức TAND 2024, Tòa án sơ thẩm chuyên biệt về sở hữu trí tuệ là một trong ba Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt nằm trong tổ chức của Tòa án nhân dân cùng với Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt Hành chính và Tòa án nhân dân chuyên biệt Phá sản. Theo đó, khoản 2 Điều 62 Luật Tổ chức TAND 2024 quy định: “Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt sở hữu trí tuệ có nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:  sơ thẩm vụ việc về sở hữu trí tuệ theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự; sơ thẩm vụ án hành chính về sở hữu trí tuệ theo quy định của Luật Tố tụng hành chính; Ra quyết định buộc thi hành bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính về sở hữu trí tuệ đã có hiệu lực pháp luật theo quy định của luật; Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng theo quy định của pháp luật; Thực hiện việc tổng kết thực tiễn xét xử; đề xuất án lệ; Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn quy định tại điểm d và điểm đ khoản 2 Điều 3 của Luật này và nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật. 

Tuy nhiên, với việc thông qua Luật Tổ chức TAND sửa đổi 2025, các quy định liên quan đến Tòa án sơ thẩm chuyên biệt về sở hữu trí tuệ đã được sửa đổi, theo đó, trong tổ chức của Tòa án nhân dân không còn “Tòa án sơ thẩm chuyên biệt về sở hữu trí tuệ”. Thay vào đó, Tòa Sở hữu trí tuệ sẽ là một trong sáu Tòa chuyên trách nằm trong cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân khu vực còn Tòa án chuyên biệt sẽ được thành lập tại Trung tâm tài chính quốc tế theo quyết định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.  

Theo điểm a khoản 1 Điều 60 Luật Tổ chức TAND 2024 được sửa đổi bởi khoản 8 Điều 1 Luật Tổ chức TAND sửa đổi 2025 cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân khu vực có 06 Tòa chuyên trách bao gồm: Tòa Hình sự, Tòa Dân sự, Tòa Kinh tế, Tòa Hành chính, Tòa Gia đình và người chưa thành niên; Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ và Bộ máy giúp việc. Với quy định sửa đổi, bổ sung này, Tòa Sở hữu trí tuệ sẽ là một Tòa chuyên trách và việc tổ chức Tòa Sở hữu trí tuệ sẽ do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định tại một số Tòa án nhân dân khu vực. Theo khoản 1 Điều 1 sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức TAND 2024 của Luật Tổ chức TAND sửa đổi 2025 thì “Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của một số Tòa án nhân dân khu vực giải quyết vụ việc phá sản; vụ việc dân sự, kinh doanh, thương mại, vụ án hành chính về sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao”. Như vậy, với quy định này, có thể hiểu rằng, thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực sẽ chỉ giải quyết các vụ án hành chính về sở hữu trí tuệ.  

Ngoài ra, theo quy định tại Điều 61 Luật Tổ chức TAND 2024 được sửa đổi bởi khoản 8 Điều 1 Luật Tổ chức TAND sửa đổi 2025, nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa chuyên trách Tòa án nhân dân khu vực là: Sơ thẩm vụ án, vụ việc theo quy định của luật; Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn quy định tại các điểm b, c, d, đ và h khoản 2 Điều 3 của Luật này, cụ thể là: Giải quyết, xét xử vi phạm hành chính theo quy định của luật; Quyết định những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của luật; Phát hiện, kiến nghị về tính hợp hiến, hợp pháp của văn bản quy phạm pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc theo quy định của luật; Giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc; Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật. 

Với sự gia tăng đáng kể về số lượng và tính phức tạp của các tranh chấp sở hữu trí tuệ tại Việt Nam hiện nay cũng như sự hội nhập sâu rộng của Việt Nam vào nền kinh tế thế giới qua việc ký kết các Hiệp định thương mại quốc tế quan trọng như CPTPP, EVFTA, RCEP, việc quy định hành lang pháp lý cho việc thành lập một cơ quan tài phán chuyên trách về sở hữu trí tuệ như Tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ thực sự có ý nghĩa quan trọng trong công tác thực thi và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Với hành lang pháp lý này, hi vọng rằng, Tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ với thẩm quyền riêng biệt  cùng đội ngũ thẩm phán chuyên trách sẽ khắc phục những hạn chế của hệ thống thực thi quyền sở hữu trí tuệ hiện nay, sẽ góp phần nâng cao chất lượng xét xử, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan trong các vụ án về sở hữu trí tuệ. 

Có thể thấy rằng, việc thành lập Tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ là một bước tiến trong cải cách tư pháp. Với cách thức giải quyết tranh chấp một cách chuyên sâu, Tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ sẽ tiếp thêm sức mạnh cho các nhà sáng tạo, góp phần tạo ra môi trường đầu tư cạnh tranh và minh bạch và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Việt Nam.  

Tác giả:

Trần Nguyệt Minh: Luật Sư Cộng Sự Cao Cấp, Dentons Luật Việt